- بازدید: 854
انکودر چیست؟
انکودر آسانسور چیست و چه کاربردی دارد؟
انکودر (Encoder) یک دستگاه یا حسگری است که برای اندازه‌گیری موقعیت، سرعت و یا حرکت یک جسم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه با کاربردهای انکودر در صنعت آسانسور و همچنین نکاتی که درباره آن باید بدانید اشاره خواهیم کرد.
انکودر چیست و چه کاربردهایی دارد؟
انکودر با تولید سیگنال‌های دیجیتال یا آنالوگ، اطلاعات مربوط به حرکت و موقعیت را به سیستم کنترلی منتقل می‌کند تا بتواند کنترل دقیق‌تری بر حرکت و موقعیت جسم داشته باشد. به طور کلی، انکودرها در صنایع مختلف، به‌ویژه در رباتیک، اتوماسیون صنعتی و ماشین‌سازی کاربرد زیادی دارند.
انواع انکودرها
انکودرهای افزایشی (Incremental Encoders): این نوع انکودرها تعداد پالس‌هایی که در طول یک حرکت تولید می‌شود را می‌شمارند. اطلاعات مطلقی از موقعیت را در اختیار قرار نمی‌دهند؛ بنابراین، پس از قطع و وصل سیستم، نیاز به تعیین موقعیت اولیه دارند.
انکودرهای مطلق (Absolute Encoders): این انکودرها با کدگذاری خاصی که دارند، موقعیت دقیق جسم را ارائه می‌دهند. در صورت قطع و وصل شدن سیستم، همچنان موقعیت جسم به طور دقیق ثبت شده و نیاز به تنظیم مجدد ندارد.
کاربردهای انکودر چیست؟
کاربردهای انکودر شامل موارد زیر است:
- کنترل حرکت: در سیستم‌های روباتیک برای اندازه‌گیری دقیق موقعیت و سرعت ربات‌ها استفاده می‌شود.
- صنایع ماشین‌سازی: برای کنترل سرعت و موقعیت موتورها در ماشین‌آلات صنعتی.
- سیستم‌های اندازه‌گیری و اتوماسیون: در ماشین‌آلات CNC و پرینترهای سه‌بعدی برای کنترل دقیق موقعیت و حرکت.
- وسایل نقلیه: برای کنترل سرعت و اندازه‌گیری مسافت طی شده.
- ابزارهای اندازه‌گیری: در تجهیزاتی که به سنجش زاویه، فاصله یا سرعت نیاز دارند.
انکودرها به‌واسطه دقت بالا در کنترل سیستم‌های پیچیده بسیار مهم و کاربردی هستند.
نقش انکودر آسانسور چیست؟
انکودرها نقش بسیار مهمی در آسانسور دارند. انکودر آسانسوردر کنترل حرکت و موقعیت کابین آسانسور کمک می‌کند. در سیستم‌های آسانسور، انکودرها معمولاً برای اندازه‌گیری و کنترل موقعیت و سرعت کابین و همچنین کنترل درهای آسانسور به کار می‌روند. در ادامه به برخی از نقش‌های اصلی انکودر در آسانسور می‌پردازیم.
- کنترل موقعیت کابین
انکودرهای نصب شده بر روی موتور اصلی آسانسور، موقعیت دقیق کابین را مشخص می‌کنند. این اطلاعات به سیستم کنترلی ارسال می‌شود تا کابین دقیقاً در موقعیت‌های مورد نظر (طبقات) متوقف شود. این امر باعث می‌شود تا کابین آسانسور بدون هیچ خطایی در هر طبقه متوقف شود و با سطح طبقه تراز بماند، که هم برای ایمنی و هم راحتی کاربران اهمیت زیادی دارد.
- کنترل سرعت کابین آسانسور
انکودر آسانسور به سیستم کنترلی کمک می‌کنند تا سرعت کابین آسانسور را به طور دقیق کنترل کند. آسانسورها هنگام شروع حرکت و توقف، سرعت را به تدریج افزایش و کاهش می‌دهند تا از حرکت ناگهانی جلوگیری شود و تجربه استفاده روان برای مسافران فراهم شود. انکودر آسانسور اطلاعات لحظه‌ای از سرعت کابین را فراهم می‌کند تا سیستم کنترل بتواند سرعت را تنظیم کند.
- ایمنی و جلوگیری از خطا در آسانسور
انکودرها نقش مهمی در نظارت بر عملکرد سیستم دارند. اگر انکودر حرکتی غیرعادی یا تغییر سرعتی غیرمنتظره را تشخیص دهد، می‌تواند به سیستم کنترل هشدار دهد. در این صورت، سیستم می‌تواند اقداماتی نظیر توقف اضطراری انجام دهد تا از بروز حوادث جلوگیری شود.
- کنترل درهای آسانسور
در برخی از آسانسورها، انکودرهایی نیز برای کنترل موقعیت و سرعت درهای آسانسور نصب می‌شوند. این انکودرها باعث می‌شوند که درها با سرعت و دقت مناسب باز و بسته شوند و از ضربه یا آسیب به مسافران جلوگیری شود. همچنین می‌توانند اطمینان حاصل کنند که درها کاملاً بسته شده و کابین آماده حرکت است.
- صرفه جویی در انرژی
انکودرها با ارائه داده‌های دقیق به سیستم کنترل، باعث می‌شوند که موتور آسانسور کارآمدتر عمل کند و از هدررفت انرژی جلوگیری شود. این امر به‌خصوص در ساختمان‌های بزرگ و پررفت‌وآمد اهمیت بیشتری دارد.
در مجموع، انکودرها برای تضمین دقت، ایمنی، و راحتی کاربران در سیستم‌های آسانسور ضروری هستند و بخش اساسی از کنترل حرکت در این سیستم‌ها به حساب می‌آیند.
مزایای استفاده انواع انکودر در آسانسور
همانطور که قبلا اشاره کردیم، انکودرها در آسانسورها انواع مختلفی دارند که هر کدام بر اساس مکانیزم عملکردی و نوع سیگنال‌های خروجی، ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. در ادامه انواع انکودرها و مزیت‌های استفاده از هر نوع در آسانسورها را بررسی می‌کنیم.
-
انکودرهای افزایشی (Incremental Encoders)
این انکودرها سیگنال‌های پالس‌گونه‌ای تولید می‌کنند که تعداد پالس‌ها نشان‌دهنده میزان حرکت یا جابجایی است. انکودرهای افزایشی به تغییرات نسبی موقعیت حساس هستند، اما موقعیت مطلقی را نشان نمی‌دهند. برای تعیین موقعیت دقیق، شمارش پالس‌ها از یک نقطه مرجع لازم است.
مزایای این نوع انکودر در آسانسورها:
انکودرهای افزایشی برای اندازه‌گیری سرعت و کنترل سرعت کابین آسانسور بسیار کارآمد هستند. این نوع انکودرها در زمان‌هایی که نیاز به تعیین سرعت کابین در حال حرکت است، می‌توانند اطلاعات دقیق و سریعی را فراهم کنند و قیمت مقرون به‌صرفه‌تری نیز دارند.
-
انکودرهای مطلق (Absolute Encoders)
این انکودرها موقعیت مطلق را ارائه می‌دهند، به این معنی که در هر لحظه موقعیت دقیق جسم را نشان می‌دهند. برخلاف انکودرهای افزایشی، این نوع انکودرها در صورت قطع برق یا خاموش‌شدن سیستم، همچنان موقعیت دقیق را حفظ می‌کنند و نیازی به کالیبره کردن دوباره پس از روشن‌شدن ندارند.
مزایای استفاده از این نوع انکودر در آسانسورها:
انکودرهای مطلق در آسانسورها برای تعیین موقعیت دقیق کابین مورد استفاده قرار می‌گیرند. این انکودرها تضمین می‌کنند که کابین حتی پس از قطع برق یا بازگشت سیستم، بدون نیاز به تنظیم مجدد، همچنان موقعیت دقیق خود را در حافظه دارد. این مزیت به ویژه برای ایمنی مسافران و کارکرد روان دستگاه حیاتی است.
چرا انکودرها در دقت و امنیت آسانسورها اهمیت دارند؟
دلیل اینکه انکودرها در دقت و امنیت آسانسورها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند، این است که به سیستم کنترلی آسانسور کمک می‌کنند تا موقعیت و حرکت کابین را به‌طور پیوسته و دقیق پایش کند. در آسانسورها، دقت در توقف کابین بسیار مهم است تا هنگام رسیدن به هر طبقه، کابین هم‌سطح با طبقه قرار گیرد. انکودرها این امکان را فراهم می‌کنند تا سیستم کنترلی دقیقاً بداند کابین در چه موقعیتی قرار دارد و از هرگونه جابجایی ناخواسته جلوگیری کند، که این موضوع به افزایش راحتی و ایمنی مسافران کمک می‌کند.
همچنین، انکودرها به مدیریت سرعت آسانسور نیز کمک می‌کنند. کنترل دقیق سرعت و شتاب هنگام حرکت و توقف آسانسور باعث می‌شود کابین بدون ضربه و به‌آرامی شتاب گرفته و متوقف شود، که این امر تجربه‌ای دلپذیرتر و ایمن‌تر برای مسافران ایجاد می‌کند. انکودرها می‌توانند با پایش سرعت کابین، در صورت هرگونه تغییر ناگهانی در سرعت، سیستم را مطلع کنند و حتی در شرایط خاص، دستور توقف اضطراری دهند تا از بروز حادثه جلوگیری شود.
از سوی دیگر، انکودرهای مطلق می‌توانند در صورت قطع برق یا خاموش‌شدن سیستم، موقعیت کابین را به‌طور دقیق حفظ کنند. این ویژگی باعث می‌شود که پس از بازگشت برق یا راه‌اندازی مجدد سیستم، آسانسور بدون نیاز به تنظیم مجدد، همچنان در موقعیت دقیق خود قرار داشته باشد. این امر نه‌تنها زمان راه‌اندازی مجدد را کاهش می‌دهد، بلکه امنیت مسافران را نیز تضمین می‌کند، چرا که کابین به‌طور ناگهانی جابجا نمی‌شود.
در نهایت، انکودرها با ارائه داده‌های دقیق و لحظه‌ای، به سیستم کنترلی آسانسور اجازه می‌دهند که تصمیمات بهینه‌ای در مورد مصرف انرژی و کارایی موتور بگیرد. به این ترتیب، انکودرها نه‌تنها به دقت و ایمنی سیستم کمک می‌کنند، بلکه بهره‌وری انرژی و عملکرد اقتصادی آسانسور را نیز بهبود می‌بخشند.
انکودر در آسانسور چگونه کار می‌کند؟
عملکرد انکودر در آسانسورها به این صورت است که با اندازه‌گیری حرکت و موقعیت کابین، اطلاعات دقیقی را به سیستم کنترلی آسانسور می‌فرستد تا کابین به درستی و با دقت بالا در هر طبقه متوقف شود. برای درک بهتر این عملکرد، ابتدا باید بدانیم که انکودرها چگونه موقعیت و حرکت را تشخیص می‌دهند.
در یک آسانسور، انکودر معمولاً به موتور اصلی یا به شفت متصل می‌شود. وقتی موتور حرکت می‌کند و کابین جابجا می‌شود، انکودر نیز با چرخش شفت یا دیسک، سیگنال‌هایی تولید می‌کند. این سیگنال‌ها ممکن است به صورت پالس‌های دیجیتال (در انکودرهای افزایشی) یا به صورت موقعیت مطلق (در انکودرهای مطلق) باشند. انکودر با تولید این سیگنال‌ها، تغییرات موقعیت و سرعت کابین را به طور لحظه‌ای اندازه‌گیری می‌کند و آن‌ها را به سیستم کنترلی آسانسور ارسال می‌کند.
سیستم کنترلی با دریافت این اطلاعات، می‌تواند حرکت کابین را تنظیم کند و از توقف دقیق آن در طبقات مختلف اطمینان حاصل کند. به عنوان مثال، هنگام نزدیک شدن به یک طبقه، سیستم کنترل بر اساس داده‌های دریافتی از انکودر، سرعت را کاهش می‌دهد تا کابین با نرمی و بدون ضربه متوقف شود. اگر کابین باید دقیقاً هم‌سطح با طبقه قرار گیرد، انکودر اطلاعاتی درباره موقعیت دقیق را به سیستم ارسال می‌کند تا تنظیمات نهایی را انجام دهد و از هرگونه عدم هم‌سطحی جلوگیری کند.
همچنین در صورت بروز هرگونه خطا یا انحراف از حرکت معمول، انکودر می‌تواند این تغییر را تشخیص داده و به سیستم کنترلی هشدار دهد. به این ترتیب، سیستم قادر است اقدامات اصلاحی یا حتی توقف اضطراری را انجام دهد. این قابلیت‌ها به انکودر اجازه می‌دهد تا نقش مهمی در تضمین ایمنی و دقت عملکرد آسانسور ایفا کند و باعث می‌شود که کابین به صورت نرم و بدون لغزش در موقعیت مورد نظر متوقف شود.
معرفی انکودرهای خطی و چرخشی در آسانسورها
انکودرها در انواع خطی و چرخشی طراحی می‌شوند و هرکدام برای کاربردهای خاصی در آسانسورها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
-
انکودر خطی (Linear Encoder)
انکودر خطی برای اندازه‌گیری موقعیت در یک مسیر مستقیم به کار می‌رود و با حرکت خطی کابین یا قطعات دیگر اطلاعات موقعیت دقیق را ارسال می‌کند. این نوع انکودر معمولاً از طریق یک نوار یا خط‌کشی که به کابین متصل است، حرکت کابین را در امتداد مسیر اندازه‌گیری می‌کند. انکودر خطی اطلاعات دقیقی درباره موقعیت کابین در امتداد شفت آسانسور ارائه می‌دهد و سیستم کنترلی می‌تواند از این داده‌ها برای اطمینان از توقف دقیق در هر طبقه و جلوگیری از ناهماهنگی در توقف استفاده کند.
کاربرد انکودر خطی در آسانسورها
انکودر خطی در آسانسورهای با سرعت بالا و آسانسورهایی که نیاز به دقت بالا در تعیین موقعیت دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این انکودر می‌تواند به‌طور مداوم موقعیت کابین را در طول مسیر اندازه‌گیری کند و برای تعیین و کنترل دقیق موقعیت کابین در طبقات مختلف مفید است.
-
انکودر چرخشی (Rotary Encoder)
انکودر چرخشی با تشخیص و اندازه‌گیری حرکت چرخشی شفت، اطلاعات لازم درباره زاویه چرخش و موقعیت را ارائه می‌دهد. در سیستم‌های آسانسور، انکودر چرخشی معمولاً به موتور اصلی یا شفت گیربکس متصل می‌شود و حرکت دورانی موتور را به سیگنال‌های دیجیتال یا آنالوگ تبدیل می‌کند. انکودر چرخشی تعداد دورهای چرخش شفت را به‌طور دقیق شمارش می‌کند و به سیستم کنترلی اجازه می‌دهد سرعت و موقعیت کابین را از طریق چرخش موتور کنترل کند.
کاربرد انکودر چرخشی در آسانسورها
انکودرهای چرخشی برای اندازه‌گیری سرعت و شتاب آسانسور به کار می‌روند و اطلاعات مربوط به تغییرات سرعت و توقف را به سیستم کنترلی ارائه می‌دهند. از این انکودرها برای تنظیم نرم حرکت و توقف کابین استفاده می‌شود تا از شتاب و کاهش سرعت ناگهانی جلوگیری شود. انکودر چرخشی می‌تواند در سیستم‌های ایمنی آسانسور نقش داشته باشد و در صورت تشخیص هرگونه انحراف در حرکت موتور، به سیستم هشدار دهد تا از بروز مشکلات جلوگیری شود.
به طور خلاصه، انکودر خطی برای دقت در موقعیت‌یابی در امتداد مسیر خطی کابین به کار می‌رود، در حالی که انکودر چرخشی به مدیریت سرعت و شتاب کمک می‌کند و برای حرکت روان و ایمن آسانسور بسیار مفید است. ترکیب این دو نوع انکودر می‌تواند کنترل کاملی را بر موقعیت و حرکت آسانسور فراهم کند.
نحوه نصب و تنظیم انکودر در آسانسور
قبل از هر چیز لازم به ذکراست که نصب انکودر آسانسور باید توسط شرکت‌های آسانسور انجام شود. نصب و تنظیم انکودرها در آسانسورها نیازمند دقت بالا و رعایت نکات فنی است، چرا که عملکرد صحیح انکودر در کنترل دقیق حرکت، موقعیت و ایمنی آسانسور تأثیر بسزایی دارد.
در ادامه مراحل نصب و تنظیم انکودر در آسانسور را به صورت کلی توضیح می‌دهیم.
- انتخاب نوع مناسب انکودر: قبل از نصب، نوع انکودر مورد نیاز را با توجه به مشخصات آسانسور انتخاب می‌کنند. انکودرهای چرخشی برای موتور اصلی و تنظیم سرعت به کار می‌روند، در حالی که انکودرهای خطی برای اندازه‌گیری موقعیت دقیق کابین استفاده می‌شوند.
- نصب انکودر چرخشی: انکودر چرخشی معمولاً به شفت موتور اصلی یا گیربکس آسانسور متصل می‌شود. برای نصب این نوع انکودر:
- ابتدا شفت موتور را تمیز و آماده‌سازی کنید تا سطحی صاف و بدون آلودگی برای نصب انکودر داشته باشد.
- انکودر چرخشی را به شفت متصل کرده و آن را با استفاده از پیچ یا گیره‌های مخصوص به خوبی محکم کنید. دقت کنید که انکودر با زاویه و تراز صحیح نصب شده باشد تا اطلاعات دقیق‌تری ارائه دهد.
- کابل‌های انکودر را به تابلو برق و سیستم کنترلی متصل کنید. این کابل‌ها باید در طول مسیر از هرگونه لرزش و تکان محافظت شوند.
- نصب انکودر خطی: در صورت نیاز به نصب انکودر خطی برای کنترل موقعیت کابین مراحل زیر را دنبال کنید:
- یک نوار یا ریل انکودر بر روی کابین نصب می‌شود. این نوار در طول مسیر حرکت کابین قرار دارد و انکودر خطی حرکت کابین را بر روی این مسیر ردیابی می‌کند.
- انکودر خطی را به صورت دقیق در کنار نوار نصب کنید تا فاصله مناسبی بین انکودر و نوار وجود داشته باشد. فاصله‌ی بیش از حد می‌تواند بر دقت اندازه‌گیری تأثیر منفی بگذارد.
- پس از نصب، کابل‌های انکودر را به سیستم کنترلی متصل کرده و از ثابت بودن و محافظت کابل‌ها اطمینان حاصل کنید.
- تنظیم انکودرها: بعد از نصب انکودر، تنظیمات اولیه برای کالیبراسیون و هماهنگ‌سازی با سیستم کنترل آسانسور ضروری است.
- کالیبراسیون موقعیت: در سیستم کنترل آسانسور، باید موقعیت پایه و نقاط مرجع طبقات تعریف شوند. برای انکودرهای خطی، می‌توان مکان طبقات را به‌عنوان نقاط مرجع تعیین کرد.
- تنظیم شتاب و سرعت: با استفاده از داده‌های انکودر چرخشی، سیستم کنترل می‌تواند شتاب و سرعت حرکت کابین را تنظیم کند. این تنظیمات به آرامی و بدون ضربه انجام می‌شود و تجربه‌ای روان‌تر برای مسافران ایجاد می‌کند.
- آزمایش حرکت و توقف: پس از تنظیمات اولیه، باید آسانسور را در مسیرهای مختلف و در سرعت‌های متفاوت آزمایش کرد تا دقت انکودرها بررسی شود. اگر کابین در نقاط تعیین‌شده به‌درستی متوقف نشود، تنظیمات دوباره بررسی و اصلاح می‌شوند.
- تست عملکرد و ایمنی: پس از نصب و تنظیمات، تست نهایی برای اطمینان از عملکرد صحیح انکودرها انجام می‌شود. در این مرحله، به‌ویژه باید توجه شود که انکودرها سیگنال‌های صحیح و دقیق ارسال کنند و در صورت هرگونه مشکل یا انحراف، به سیستم کنترلی هشدار دهند. این آزمون‌ها می‌توانند شامل حرکت‌های سریع، توقف اضطراری و تست‌های ایمنی باشند.
در نهایت، تنظیم و کالیبراسیون دقیق انکودرها به سیستم کنترل آسانسور اجازه می‌دهد تا به طور دقیق و ایمن حرکت کابین را مدیریت کند. این مراحل نه تنها به افزایش دقت و امنیت کمک می‌کنند، بلکه از خرابی‌های احتمالی و هزینه‌های اضافی نگهداری نیز جلوگیری می‌کنند.
موارد مهم در انتخاب انکودر
- سرعت چرخش انکودر بر حسب نوع موتور
- رطوبت محیطی محل نصب
- تطبیق انکودر با مشخصات درایو
- امکان نصب مناسب انکودر بر روی موتور
- طول استاندارد کابل انتقال دیتا
موارد مهم نصب انکودر در آسانسور
- تا حد ممکن از افزایش طول سیم انکودر اجتناب نمایید.
- در صورت نیاز پایه مناسب برای انکودر بایستی نصب گردد.
- نصب انکودر بگونه ای باشد که حداقل لرزش موتور به انکودر منتقل گردد.
- سیم انکودر از مسیر مناسب و ایمن عبور نماید.
- به هیچ عنوان طول اضافه سیم انکودر بصورت حلقه کوتاه نشود.
- کابل انکودر از مجاور اجزای متحرک و نیز مجاورت جریان برق عبور ننماید.
- کابل انکودر خم و یا تا نشده و ترجیحا توسط لوله فلزی و یا داکت محافظت گردد.
- کابل انکودر از نوع شیلدار و از طرف تابلو به ارت وصل گردد مگر اینکه اتصال ارت از طرف موتور انجام پذیرفته و قابل حذف نباشد.در موارد یاد شده اتصال ارت از طرف تابلو را قطع نمایید. محل وصل شیلد به ارت بایستی با بست صورت گرفته و سطح قسمت شیلدار باید حداقل 3 میلیمتر باشد.
سوالات متداول درباره انکودر آسانسور
۱. انکودر در آسانسورها چه نقشی دارد؟
انکودر در آسانسورها برای کنترل دقیق موقعیت و سرعت کابین استفاده می‌شود. با ارسال سیگنال‌های موقعیت و سرعت به سیستم کنترلی، انکودر به تنظیم توقف کابین در هر طبقه کمک کرده و از شتاب و کاهش سرعت ناگهانی جلوگیری می‌کند. این امر باعث بهبود دقت حرکت و افزایش ایمنی مسافران می‌شود.
۲. تفاوت بین انکودر خطی و انکودر چرخشی در آسانسور چیست؟
انکودر خطی برای اندازه‌گیری حرکت و موقعیت کابین در مسیر مستقیم طراحی شده و موقعیت کابین را در طول شفت آسانسور پایش می‌کند. در حالی که انکودر چرخشی به شفت موتور متصل شده و با اندازه‌گیری چرخش موتور، اطلاعات مربوط به سرعت و شتاب کابین را به سیستم کنترل ارسال می‌کند. هر کدام برای کنترل دقیق‌تر و ایمن‌تر حرکت آسانسور به کار می‌روند.
۳. نحوه نصب و تنظیم انکودر در آسانسور چگونه است؟
ابتدا نوع انکودر مناسب بر اساس نیاز آسانسور (خطی یا چرخشی) انتخاب می‌شود. انکودرهای چرخشی به شفت موتور و انکودرهای خطی به مسیر حرکت کابین متصل می‌شوند. سپس انکودرها به سیستم کنترلی متصل شده و کالیبراسیون اولیه برای تعیین نقاط مرجع انجام می‌شود. در نهایت، تنظیمات سرعت و شتاب بررسی و تست نهایی برای اطمینان از عملکرد و ایمنی انجام می‌شود.
