- بازدید: 1078
معضلات اجرایی الزامات کنترل کیفیت آسانسور در استاندارد ملی
چکیده
این مقاله بر اساس تجربیات نویسنده که شامل حدود 10،000 مورد بازرسی آسانسور و 8 و نیم سال تدریس درس کنترل کیفیت و بازرسی آسانسور، مدیر فنی شرکت نصب آسانسور و مدیرعاملی شرکت آسانسور تهیه و تنظیم شده است. با استناد به الزامات استاندارد ملی 6303-1 و سایر کتب علمی و نهایتاً تجربیات نویسنده این مجموعه به شکل زیر وجود آمده است. در نهایت این تحقیق مهم ترین معضلات فرآیند نصب آسانسور عدم استقرار کنترل کیفیت و نبودن مستند سازی مناسب در شرکت های نصب آسانسور باعث ایجاد اشکال از مرحله عقد قرارداد تا بازرسی آسانسور و حتی برنامه ریزی و اجرا تعمیر و نگهداری آسانسور شده است.
- مقدمه:
طبق سال ۷۱ مجلس شورای اسلامی هر کالایی یا خدماتی مشمول استاندارد بوده ، باید در واحد تولیدی یا خدماتی محصول ، فرد یا افراد به عنوان مسئول کنترل کیفیت حضور داشته تا رابط اصلی فرآیند استانداردسازی و تعامل و ارتباط فنی با نهاد های ذیصلاح این امر بوده ، با توجه به اینکه آسانسور به عنوان محصول مشمول استاندارد اجباری در آسانسور های برقی بوده به نظر حضور مسئول کنترل کیفیت در شرکت های نصب آسانسور الزامی می رسد. در این مقاله سعی شده به تفاوت بازرسی و کنترل کیفیت ، اهمیت کنترل کیفیت در فرایند نصب آسانسور و الزامات مرتبط به آن در استاندارد آسانسور و نهایتا معضلات اجرایی پرداخته شود.
- تفاوت بازرسی و کنترل کیفیت
با آنکه خیلی از افراد فکر می کنند بازرسی و کنترل کیفیت دو واژه هم معنا است باید دانست این دو واژه کاملا متفاوت بوده ولی در هم راستا هستند:
تعریف بازرسی: در بازرسی محصولات تولید شده از نظر کیفی طبق معیار های تعیین شده مورد ارزیابی و قضاوت قرار می گیرد که با مردود کردن کالاهای معیوب و یا تایید کالاهای دارای شرایط معیار های تعیین شده ( مانند استاندارد های مرجع) کار خود را پایان می دهد.
کنترل کیفیت: بازرسی از تولید کالاهای نامرغوب جلوگیری نمی کرد و به همین دلیل بخش های کنترل کیفیت در کارخانجات وشرکت ها ایجاد گردید که وظیفه آن نظارت و کنترل کیفیت کالای تولیدی در حین تولید ( در مراحل اولیه و میانی و نهایی ) بود . در اصل کنترل کیفیت به فرآیند تولیدی که محصول را می ساخت توجه داشت و سعی می شود که امکانات تولید به نحوی تنظیم شود که تقریبا همیشه محصول خوب تولید شود.
همانطور در تعاریف کنترل کیفیت و بازرسی مشخص شد تفاوت آشکاری بین بازرسی و کنترل کیفیت وجود دارد ، در بازرسی بحث قضاوت در محصول نهایی جهت استاندارد سازی انجام میشود که معمولا توسط نهادی بیطرف انجام شود ، در صورتی محصول مشمول استاندارد اجباری باید طبق استاندارد 17020 توسط نهادی بیطرف با افرادی بدون داشتن تعارض منافع ، دارای استقلال رای فرآیند بازرسی انجام گیرد. تا در نتیجه بازرسی مواردی ایجاد تخلف می کند تاثیرگذار نباشد.
- الزامات کنترل کیفیت ذکر شده در استاندارد 6303
مشخص بودن مذاکرات خریدار و فروشنده:
در استاندارد آسانسور به خوبی و با دقت به اهمیت نقش کنترل کیفیت پیش از آغاز فرآیند بازرسی فنی آسانسور مشخص شده است در بند 0-2-5 نص مصرح زیر مشاهده می گردد:
مذاکرات بین فروشنده و خریدار برای توافق در موارد زیر باید انجام شده باشد
الف- نوع کاربری آسانسور
ب- شرایط محیطی
پ- مسائل مهندسی ساختمان
ت- جنبه های دیگر مربوط به محل نصب
همانطور در این موارد می خوانیم ، آغاز فرایند آسانسور پیش از عقد قرار داد آغاز شده و توسط مسئولان کنترل کیفیت شرکت های نصب آسانسور نظارت کامل شود تا قرارداد کاملاً شفاف تنظیم و تهیه گردد ، در میانه مسیر به علت قرارداد نامناسب ، شرکت نصب آسانسور دچار تضرر نشود.
الزامات پیش از فرآیند و پس از فرآیند بازرسی فنی آسانسور
در بند 0-3- 1- در مورد اجزا آسانسور الزامات زیر مصرح شده است:
الف- مطابق با ضوابط و قواعد مهندسی و کد های محاسباتی طراحی شده و همچنین همه ی حالات خرابی در نظر گرفته شده اند
ب- ساختار مکانیکی و برقی بدون نقض دارند
پ- از مواد با مقاومت کافی و کیفیت مناسب ساخته شده اند
ت- بدون عیب می باشند و از مواد مضری مانند آزبست استفاده نشده است
دربند 0-3-2 الزامات نت به شرح زیر است :
قطعات در شرایط کارکرد و تعمیرات خوبی نگهداری شده ، به طوری که علیرغم فرسودگی ابعاد مورد نیاز را بر آورده می نمایند.
الزام مهمی در بحث تامین قطعات در بند 0-3-3 مصرح شده است
قطعات به گونه ای انتخاب و نصب خواهند شد که اثرات محیطی قابل پیش بینی و شرایط کاری خاص در عملکرد ایمن آسانسور خللی وارد نکند.
الزام مهمی در بحث طراحی قطعات در بند 0-3-4 عنوان شده است
طراحی قطعات تحت باربه گونه ای است که کارکرد ایمن آسانسور برای بارهای از 0% تا 100% ظرفیت نامی ، تضمین شده است .
در موارد ذکرشده فوق نقش کنترل کیفیت در فرآیند نصب آسانسور از مرحله عقد قرارداد، خرید قطعات، آهن کشی ، نصب درب و ریل و مکانیکی، راه اندازی و پس از بازرسی تعمیر و نگهداری مشخص کرده است.
- Project documentation(مستند کردن پروژه نصب آسانسور):
شناسنامه آسانسور:
اما در بند های 16 استاندارد ملی به صورت خیلی جدی نقش مسئول کنترل کیفیت شرکت نصب آسانسور جهت تامین مدارک نصب آسانسور (project documentation) fه صورت الزام مصرح شده است
در بند 16-1-1 نص زیر عنوان شده است:
هنگام در خواست مجوز اولیه برای آسانسور ، دفترچه ای مشتمل برای اطلاعات لازم برای بررسی درست بودن طراحی آسانسور و انتخاب و نصب قطعات و انطباق آن ها با استاندارد ارائه و مورد تایید قرار گیرد.
در بند ۱۶-۲ الزام داشتن شناسنامه برای آسانسور ازابتدا فرآیند نصب آسانسور تا آخرین مرحله نصب پس از آن وارد مرحله بهره برداری می شود، باید در یک شناسنامه یا پرونده ثبت و مرتب شود. این شناسنامه باید شامل موارد زیر باشد.
الف- یک بخش فنی با داده های به شرح ذیل:
1- تاریخ بهره برداری از آسانسور
2- مشخصات اصلی آسانسور
3- مشخصات طناب های فولادی و یا زنجیرها
4- مشخصه قسمت هایی که برای آن ها تاییدیه تطابق ضروری ( قطعات دارای استاندارد اجباری)
5- نقشه های نصب آسانسور در ساختمان
6- نقشه های کلی برق مربوط به آسانسور ، نقشه های مدارهای برقی می تواند تنها محدود به قسمت هایی از مدار گرددکه برای درک تهمیدات کلی ایمنی لازم می باشد . اختصارات و علائم استفاده شده ، در نقشه ها باید توضیح داده شوند.
ب- یک بخش که به منظور نگهداری از کپی نسخه های تاریخ گذاری شده از گزارش های آزمون و بازرسی، به همراه مشاهدات می باشد.
این شناسنامه باید در موارد زیر به روز باشد:
1- اصلاحات مهم آسانسور
2- تعویض طناب های یا قسمت های مهم
3-حوادث
اما در پیوست پ استاندارد به طور کامل تر چگونگی تهیه پرونده فنی در چهار بخش کلیات ، نقشه ها و جزییات فنی ، نقشه های شماتیک برقی و تا ییدیه های انطباق تشریحی شده است.
پرونده فنی آسانسور:
همانطور در قسمت قبل گفته شده در پیوست پ استاندارد 6303-1 آسانسور باید پرونده ای شامل چهار بخش زیر تا از مرحله ابتدایی تا پایانی اطلاعات و اسناد نصب آسانسور ثبت شده باشد:
الف- کلیات
ب- نقشه ها و جزییات فنی
پ- نقشه های شماتیک برقی
ت- تاییدیه انطباق
- کلیات:
الف- اسامی و نشانی نصب کننده آسانسور، مالک و یا بهره بردار آن
ب- نشانی محل نصب
پ- نوع تجهیزات - ظرفیت (بار)نامی- سرعت نامی - تعداد مسافر
ت- طول مسیر حرکت آسانسور، تعداد توقف (طبقات خدمات رسانی):
ث- جرم کابین و جرم وزنه ی تعادلی - کششی و وزنه تعادل
ج- وسایل دسترسی به فضای ماشین آلات و فلکه های ماشین آلات و فلکه ها
اگر دقت کنید در این قسمست از پرونده فنی آسانسور تاکید بر مشخص بودن آدرس دقیق نصب آسانسور، مالک ، محل نصب اسانسور شده و به عنوان الزام در نصوص استاندارد مصرح شده است.
- نقشه ها و جزییات فنی:
نقشه ها و نمای مقاطع لازم ، برای درک اتاق هایی برای موتور و فلکه ها و تجهیزات برای مطابقت با استاندارد 6303-1 باید حاوی اطلاعات لازم به ویژه موارد زیر باشند:
الف- فواصل بالای چاه و جاهک
ب- هر فضای قابل دسترس در زیر چاه آسانسور باشد
ث- دسترسی به چاهک آسانسور
ج- حفاظ بین آسانسور ، چنانچه بیش از یک دستگاه آسانسور در یک چاه باشد.
ج - پیش بینی سوراخ هایی برای نصب تجهیزات
ح- موقعیت و اندازه های اصلی فضاهای ماشین آلات به همراه نقشه ی جا نمایی سیستم محرکه و لوازم اصلی آن. اندازه های کششی یا استوانه جمع کننده طناب ، روزنه های تهویه . بار عکس العملی در کف چاهک و بر ساختمان
خ- دسترسی به فضا های ماشین آلات
د- موقعیت و ابعاد اصلی فلکه (در صورت وجود)
ذ- موقعیت سایر لوازم در اتاق فلکه
د- دسترسی به اتاق فلکه
ز- چیدمان و اندازه های اصلی در های طبقات
ژ- چیدمان و ابعاد درهای اضطراری و درهای بازرسی و دریچه های بازرسی
س- ابعاد کابین و وورودی های آن
ش- فواصل از درگاه (استانه) و در کابین تا سطح داخلی دیواره ی چاه
ص- فاصله افقی بین درهای بسته شده کابین و طبقات از یکدیگر بر طبق بند فواصل مجاز
ض- مشخصات اصلی مربوط به سیستم آویز- ضریب اطمینان - طناب های فولادی (تعداد ، قطر، ترکیب ، بار، گسیختگی)- زنجیرها (نوع ، ترکیب ، گام ، بار گسیختگی ) طناب های جبران (در صورت وجود)
ط- محاسبات ضریب اطمینان
ظ- مشخصات اصلی طناب فولادی گاورنر و یا طناب ایمنی : قطر ، ترکیب ، بار گسیختگی ،ضریب اطمینان
ع- ابعاد و محاسبات ریل های راهنما، وضعیت و ابعاد سطوح تماس (سطوح نورد شده ، ماشین کاری شده ، سنگ زده شده):
غ- اندازه ها و مستندات مربوط به ضربه گیرها
اگر دقت کنید در این قسمت سه موضوع مهم به چشم می خورد
- انجام محاسبات پیش از نصب
- ترسیم نقشه های اجرایی آسانسور پیش از نصب آسانسور
- تهیه مستندات برای قطعات مهم آسانسور
در اینجا پیش از هر چیز نقش مسئول کنترل کیفیت شرکت آسانسور برای نظارت بر تهیه و اجرا نقشه های اجرایی و تهیه مستندات فنی مانند نام تولید کننده قطعات و شماره سریال ها مشخص می گردد.
- نقشه های شماتیک برقی
نقشه های شماتیک کلی مدارهای برقی ، شامل:
- مدارهای قدرت و
- مدارهای متصل به وسایل ایمنی برقی.
این نقشه ها باید واضح بوده و در آن ها از علایم استاندارد استفاده شود.
متاسفانه امروزه در بازار فروش قطعات آسانسور سیم های غیر استاندارد در بازار زیاد بوده با توجه به اینکه در بازرسی فنی توجه چندانی به سیم های به کار رفته در آسانسور نمی شود ، پس نقش نظارت بر خرید و تامین سیم و سایر لوازم متصل به وسایل ایمنی بیشتر می شود.
- تاییدیه انطباق
وجود کپی هایی از گواهی های آزمون نوعی اجزاء ایمنی
در موارد مرتبط ، نسخه ای از گواهی های مربوط به سایرقطعات (طناب های فولادی،زنجیرها،تجهیرات،مقاوم در مقابل انفجار، شیشه ها و غیره) موجود باشد.
وجود گواهی نصب و تنظیم برای ترمز ایمنی(پاراشوت) براساس دستوالعمل سازنده ی آن و محاسبات فشردگی فنرها در صورت استفاده از ترمز ایمنی تدریجی
همانطور مشاهده می کنید باید مدارک دارای اعتباری از قطعات در پرونده فنی آسانسور موجود بوده که متاسفانه کمتر شرکتی دارای پرونده ای بوده که کپی گواهی نامه معتبر قطعات اصلی آسانسور در آن ثبت و نگهداری شود.
- معضلات عدم اجرای بند های کنترل کیفیت در فرایند های نصب آسانسور
به طور کلی می توانیم معضلات عدم موارد فوق الذکر در دو بخش اصلی خلاصه کنیم
- عدم مستندسازی در فرآیند نصب آسانسور
- عدم وجود استقرار سیستم کنترل کیفیت در شرکت های نصب آسانسور
عدم مستندسازی در فرایند نصب آسانسور
به طور کلی در هر فرآیند کاری از ابتدا تا اتنها پروژه برای دسترسی به وقایع پروزه باید مدارک مستندات فنی تهیه شود با گسترش نرم افرازها ، این مدارک بهتر است توسط نرم افرازهایی مثل اکسل ، مینی تب و .... تهیه و ثبت گردد. در هر حال فرآیند نصب آسانسور با توجه به اینکه در چندین مرحله شامل عقد قرارداد، آهنکشی و نصب ریل ، مکانیکی و نصب درهای آسانسور، راه اندازی آسانسور ، بازرسی فنی ، صدور گواهی انجام می شود، بیش از پیش اهمیت مستندات سازی در این فرآیند ضروری به نظر می رسد.
یکی از مهم ترین معضلات در اجرای مستندسازی آسانسور، عدم عقد قرارداد شفاف بین شرکت های آسانسور و کارفرما بوده ، معضل دومی به آن می توان اشاره کرد تولید کنندگان و توزیع کنندگان بعضا به علت مسایل مالیاتی از ارائه فاکتور دقیق خودداری کرده و نهایتا تولید کنندگان نشانه گذاری بر تولیدات خود را مانند شماره سریال به صورت خوانا سرسری گرفته و بسته بندی ها نامناسب مانع انجام تهیه مستندات قابل قبول در شرکت های نصب آسانسور می شود.
اما با توجه به اینکه در هنگام بررسی شرکت آسانسور برای اخذ تاییدیه طراحی مونتاژ و همچنین در هنگام بازرسی با وجود آنکه در الزامات استاندارد عنوان هیچ کدام از مسئول نظارتی در صنعت آسانسور به بررسی این مورد نمی پردازند ، این مسئله مغفول مانده است. و این موضوع باعث رفت و امد های مکرر نمایندگان شرکت های نصب آسانسور به شرکت های بازرسی می شود.
عدم وجود استقرار سیستم کنترل کیفیت در شرکت های نصب آسانسور:
با توجه به اینکه وجود مسئول کنترل کیفیت در کالاها و محصولات مشمول استاندارد اجباری الزامی بوده، متاسفانه این موضوع در شرکت های نصب آسانسور به طور کلی هنوز به صورت اجباری الزامی نشده، در نتیجه باعث عدم نظارت صحیح در فرایند های مختلف و در نتیجه طولانی شدن پروسه نصب آسانسور و تایید استاندارد آسانسور می شود .
- نتیجه گیری و پیشنهادات:
با توجه به نتایج عنوان شده به نظر می رسد دو معضل اصلی در شرکت های نصب آسانسور عدم تهیه مستندات لازم و وجود نداشتن واحد کنترل کیفیت بوده که با توجه به اینکه در سرفصل دروس دانشگاهی رشته آسانسور این دو موضوع گنجانیده شده باید به نحوی این موضوع از کلاس های درس به صورت علمیاتی به صنعت رسیده و اجرا شود.
پیشنهادات :
- توصیه می شود در درس کنترل کیفیت و بازرسی آسانسور ، توجه بیشتری به قسمت کنترل کیفیت توسط مدرس انجام شود و به تشریح جامع تفاوت کنترل کیفیت و بازرسی در کلاس درس پرداخته شود.
- با توجه به اینکه مستندسازی جز سرفصل های درس آزمایشگاه کنترل کیفیت و بازرسی آسانسور و این درس نیز جز دروس عملی بوده ، به مدرسان این درس توصیه می شود به این قسمت توجه بیشتری داشته و از دانشجویان در قالب تهیه سی دی و نرم افراز، به صورت عملی انجام این قسمت درس مطالبه کنند
- برگزاری دوره های کوتاه کنترل کیفیت و مستندات سازی در فرآیند نصب آسانسور برای شاغلین در این صنعت
- اجباری شدن وجود مدارک مستندسازی و استقرار سیستم مدیریت کیفیت واقعی در فرآیند نصب آسانسور برای شرکت های نصب آسانسور.
مراجع:
- استاندارد ملی شماره 6303-1
- تبریزی پیمان اهمیت استقرار سیستم مدیریت کیفیت در شرکت نصب آسانسور مجله دنیای آسانسور شماره 52 صفحات 51-55 تابستان 92
انشالله مطالب فوق که توسط مدیر فنی شرکت مهندس تبریزی و با همکاری مدیر عامل مجموعه آقای نظمی تهیه و تنظیم شده است مورد توجه شما واقع شده باشد.
از طریق راه های زیر می توانید با ما در تماس باشید:
09123136762 - 09120310467 - 02122277209 - 02122224106
در خدمت شما همراهان گرامی هستیم